Zastanawiasz się, na czym polega proces tłumaczeniowy z języka angielskiego na polski? Chcąc przetłumaczyć materiał na język docelowy trzeba wybrać konkretną technikę? Jak profesjonalni tłumacze wykonują przekład? J.K. Rowling w jednej ze swoich powieści napisała: „nadchodzi czas, kiedy będzie trzeba wybrać między tym co dobre, a tym co łatwe”. Słowa te świetnie wpisują się w dzisiejszy temat. Wybór tej najbardziej właściwej strategii tłumaczeniowej to ważna sprawa. Decydująca o tym, czy poziom językowy – a tym samym cały przekład – będzie dobry. Tłumacz za każdym razem, kiedy zaczyna nowe tłumaczenie tekstu musi staje na rozdrożu dróg. Znów musi wybrać. Nie jest to zadanie łatwe, ale nie znaczy, że niewykonalne. Jest kilka sprawdzonych metod, które pomagają otrzymać wysokiej klasy tłumaczenie z angielskiego na polski. Jakie? Sprawdźmy!
Różne drogi tłumaczenia
Hannibal powiedział kiedyś: „albo znajdziemy drogę, albo ją sami wytyczymy”. Te słowa mówią tak wiele o pracy tłumacza. Dlaczego? Nie ma jednej i tej samej ścieżki, która zaprowadzi Cię do uzyskania najlepszego efektu przekładu z angielskiego na język polski. Jeden specjalista wybiera ekwiwalencję kulturową, podczas gdy drugi stosuje adaptację czy tłumaczenie słowo po słowie. Do tekstu źródłowego zawsze trzeba podchodzić świadomie, ze zrozumieniem i odniesieniem do tej konkretnej sytuacji. Jak napisała kiedyś Wisława Szymborska: „nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy”. Sprawdzone strategie tłumaczeniowe są jedynie czymś w rodzaju ram. Masz obraz i próbujesz go dopasować. Czasem trzeba coś stworzyć pod konkretne płótno, ponieważ nie wpasujesz go w nic gotowego. To odniesienie, ale jest jakże prawdziwe w kontekście przekładów. Im więcej tłumacz ma intuicji, wewnętrznego głosu, który prowadzi go we właściwym kierunku, tym lepsze stworzy tłumaczenie. Oczywiście nic nie bierze się tak po prostu. Wyczucia można się nauczyć. Talent pomaga, ale tu, jak wszędzie bez doświadczenia i wiedzy daleko się nie zajdzie. T. Harv Eker mawiał: „nigdy nie chodzi o to, jak wielki jest problem – liczy się tylko to, jak wielki jesteś ty”. Benjamin Franklin podkreślał z kolei, że „bez ciągłego wzrostu i postępu, słowa takie jak poprawa, osiągnięcia i sukces nie mają znaczenia”. Konfucjusz zauważył: „sukces wymaga wcześniejszego przygotowania, bez niego z pewnością osiągniemy porażkę”. Zanim więc zacznie się wcielać w życie strategia tłumaczenia języka angielskiego na polski, najpierw trzeba zdobyć odpowiednie kwalifikacje i rozeznać się w tłumaczeniach. Są różne drogi tłumaczeń z polskiego na angielski i z języka obcego na polski. Nie jest ważne w tym momencie skupianie się na metodzie. Ważny jest wybór. Zanim jednak dany ekspert podejmie decyzję i wykona przekład w oparciu o daną technikę, poznaje materiał źródłowy. Bada jego terminologię, język, wyrażenia czy dziedzinę, której dotyczy. Porównuje oba języka. Waży. Zastanawia się, co będzie najlepsze w tym konkretnym przypadku. To nie specjalistyczny słownik, podręcznik czy jakaś publikacja podejmuje decyzję, a on. Ważne, aby zdać sobie na początku sprawę, że to, co sprawdza się w jednym przypadku, niekoniecznie musi działać w drugim. Przekład zawsze wymaga gruntownego zbadania różnych czynników, aby wiedzieć, którędy pójść.
Proces tłumaczenia
Charles Frazier mawiał: „droga to miejsce bardzo swoiste, jedyne w swoim rodzaju. Jest jakby odrębnym krajem, w którym nie rządzi żaden rząd, lecz jedno prawo naturalne. Najważniejszą cechą drogi jest swoboda”. Wiesz już, że strategie są różne: ekwiwalent funkcjonalny, neutralizacja czy adaptacja. Niezależnie od tego, którą z tych dróg wybierzesz, istotne jest, aby proces tłumaczenia został wykonany na najwyższym poziomie. Co to dokładnie oznacza? Sprawdźmy!
- Znajomość języka angielskiego i polskiego. Tłumacz swobodnie posługuje się językami, z którymi pracuje. Potrafi odnaleźć się w labiryncie słów i wyrażeń.
- Znajomość konkretnej branży czy dziedziny. Wiedza jest kluczem do tego, aby nie popełniać błędów, ale i tworzyć wartościowe merytorycznie tłumaczenia.
- Proces tłumaczeniowy ma zachować spójność tłumaczenia pod względem terminologicznym. Na przykład języka prawnego, medycznego czy marketingowego.
- W przypadku materiałów dotyczących prawa liczy się znajomość systemu prawnego kraju języka docelowego, przepisów UE i innych – wszystko uzależnione od sytuacji. Specjalista pracujący z tłumaczeniem z angielskiego na polski nie mając rozeznania w przepisach może wyrządzić więcej szkód niż pożytku. Jak to się mawia, nieświadomość prawa szkodzi.
- Dbałość o detale. Szczegóły stanowią często klucz do świetnych przekładów. Są także oznaką wiedzy i profesjonalizmu. Chronią przed pojawieniem się błędów. Sprawiają, że dbałość o nie wynosi proces tłumaczeniowy na wyższy poziom. Są też oznaką wtajemniczenia. Dzięki nim przekład nie jest sztuczny, a naturalny. Odbiorca nie ma poczucia, że coś odgranicza go od słów, które czyta.
Strategia tłumaczenia języka angielskiego na polski
Paulo Coelho napisał: „drogę wytycza się idąc”. Jak to się ma do strategii tłumaczenia języka angielskiego na polski? Teoretyk przedstawia istniejące drogi. Tłumacz jako praktyk porusza się po nich. To, on decyduje czy w danej sytuacji pójdzie akurat taką, a nie inną ścieżką. A wybory te bywają trudne. Zresztą przekład to zawsze efekt wielu decyzji. To także efekt interpretacji. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że zupełnie inaczej wygląda interpretacja w kontekście tekstów dotyczących prawa, a zupełnie inaczej w odniesieniu do poezji. Czym innym jednak są teoretyczne rozważania, a praktyczne wybory. Kiedy tłumacz zasiada do wykonywania przekładu ma do czynienia z żywym tekstem. Treścią, która ma znaczenie dla odbiorcy docelowego. Tu nie tylko już chodzi o estetykę i wysoki poziom, ale o jasność, zrozumienie i przystępność. Strategie tłumaczenia języka angielskiego na polski wykorzystywane przez zawodowych tłumaczy. Oto one!
- Tłumaczenie słowo po słowie.
- Adaptacja przekładu. Tu kultura języka źródłowego zostaje zaadaptowana do realiów języka i kultury docelowej.
- Zapożyczenie znane inaczej jako transferacja. Polega na tym, że do pisowni języka docelowego dokłada się słowa z obcego języka, które są powszechnie używane.
- Ekwiwalent funkcjonalny. Ta technika przekładu polega na tym, że tłumacz używa wyrażeń neutralnych dla kultur obu języków.
- Ekwiwalent kulturowy. W tej sytuacji tłumacz zastępuje wyrażenia z kultury języka wyjściowego, na te które odpowiadają kulturze języka docelowego.
- Ta metoda wykorzystuje słowa, które są charakterystyczne dla języka źródłowego, ale obok stosuje opis wyjaśniający.
- Technika ta ma za zadanie zachować sens, ale zmienia treść oryginału.
- Techniki łączące kilka metod.
Który sposób jest najlepszy? Każdy, o ile jest odpowiedni do danej sytuacji. Wybierz kilka przekładów z interesującej Cię dziedziny. Porównaj je z oryginałem. Na pewno szybko zauważysz, że tłumacze użyli różnych technik przekładu. Prawda jest taka, że nieważne, którą drogą dojdziesz do celu. Liczy się zrobić to na wysokim poziomie i dobrze. Katarzyna Grochola napisała: „ludzie, którzy chcą się porozumieć, zawsze znajdą drogę do siebie”. Innymi słowy mówiąc, wysokiej klasy tłumaczenie jest pomostem, który pomoże Ci zrozumieć treść oryginału w języku angielskim. Potrzebny jest jednak tylko odpowiedni tłumacz, który wybierze najbardziej odpowiednią technikę przekładu.
Nazywam się Kacper Grzebowski i pochodzę z Wałbrzycha, jednak od czterech lat mieszkam i pracuję w Warszawie. Na co dzień zajmuję się pracą z młodzieżą, którą uczę języka angielskiego. Poza pracą w szkole zajmuję się także pisaniem, które od dziecka było moją pasją. Dużo czytam i dzięki czemu mam doświadczenie i dobrą praktykę. Chętnie odpowiem na Wasze pytania i podzielę się swoją wiedzą. Po pracy lubię długie spacery i bieganie, które amatorsko uprawiam już od 7 lat. Dzięki temu zawsze jestem w dobrej formie.