Muzyka i konkretne piosenki przychodzą do nas w najbardziej odpowiednich momentach. Czasem dzielą z nami radość i szczęście, a innym razem pomagają nam przetrwać smutne i trudne chwile w życiu. Są ucieczką od rzeczywistości, ale i sposobem na podtrzymanie dobrego samopoczucia. Słowa ulubionych utworów nucimy pod nosem, czasem pomrukując coś, czego zupełnie nie rozumiemy. Kiedy jednak zabieramy się za tłumaczenie piosnek okazuje się, że dość szybko grzęźniemy i nie potrafimy zrobić kroku. To nie takie proste, ale wykonalne. Podsuwamy dziś kilka prostych porad, które pomogą wam zabrać się za przekład i uporać się z nim!
Tłumaczenia piosenek: od czego zacząć?
„Piosenki i zapachy przenoszą człowieka w czasie bardziej niż cokolwiek innego. To zadziwiające, ile można sobie przypomnieć, dzięki kilku dźwiękom albo odrobinie zapachu.” (Emily Giffin, „Coś pożyczonego”)
Istnieje wiele rzeczy, które należy wziąć pod uwagę podchodząc do tłumaczenia piosenek. Co ważne, czasem może się nam wydawać, że tak świetnie znamy danego wykonawcę i jego utwory, że mamy przysłowiowe klapki na oczach i nie dostrzegamy wyzwań, z którymi trzeba się zmierzyć. Tych w trakcie procesu przekładu nad słowami piosenek jest naprawdę wiele.
Wyzwania związane z tłumaczeniem piosenek:
rodzaj tekstu,
schemat wiersza,
„wiek” piosenki,
odniesienia kulturowe,
różnice językowe,
wybór pomiędzy dosłownością a poetycką interpretacją.
To oczywiście kilka z nich, tych najbardziej podstawowych, z którymi zawsze należy się zmierzyć myśląc o przetłumaczeniu piosenki. Wszystkie z nich razem i każde z osobna należy dokładnie rozważyć. Cel jest bowiem jeden i zawsze powinien być nadrzędny – oddać ducha piosenki i sens, jaki chciała przekazać piosenkarka lub piosenkarz wykonujący konkretny utwór. Niestety nie zawsze jest to proste zadanie: rozbieżności językowe pomiędzy językami potrafią płatać niezłe figle, a do tego dochodzi wiele niuansów kulturowych, które trzeba jakość przeskoczyć czy zaadaptować do zupełnie innego środowiska.
Tłumaczenia piosenek: przekładać słowo w słowo czy pójść w stronę przenośności
Zasadnicza różnica pomiędzy tłumaczeniem piosenek słowo w słowo a pójściem w stronę przenośności to dosłowność lub poetycka interpretacja. Tylko co wybrać, jaką obrać drogę, na co się zdecydować? To pytania, z którymi trzeba się zmierzyć zanim podejmie się ostateczną decyzję. Należy jednak pamiętać, że są takie pary językowe, które nawet przy dość prowizorycznym tłumaczeniu piosenek słowo w słowo będą całkiem sensowne. Są jednak i takie, gdzie ten mechanizm przekładania w ogóle się nie sprawdzi, ponieważ efekt końcowy naszej pracy będzie tekstem bez jakiegokolwiek sensy. Z drugiej strony jest tłumaczenie piosenek metodą poetycką, gdzie powstający tekst w drugim języku jest luźno oparty na oryginalne, ale stara się uchwycić ogólną formę i ideę wiersza w języku, który ma sens.
Tłumaczenia piosenek: korzystaj z różnych zasobów wiedzy
Bardzo często tłumacząc piosenki trzeba zmierzyć się z trudnymi słowami. Bywa, że spotykamy archaizmy, ale i neologizmy czy slang. Jak sobie z tym poradzić? Przede wszystkim w każdej dość skomplikowanej sytuacji, gdzie dane słowo nastręcza nam trudności i nie mamy pewności czy dane tłumaczenie będzie tym najbardziej właściwym warto skorzystać z różnych zasobów wiedzy. Czasem będą to nowoczesne bazy danych dla tłumaczy dostępne online, ale i tradycyjne słowniki czy specjalistyczna literatura. Co więcej, wiele słowników pokaże nam, że coś ma tak wiele synonimów, że nigdy by nawet nam nie przyszło na myśl. Bywa, iż należy skonsultować tłumaczenie z inną osobą. Nie można też zapomnieć o analizie warstwy kulturowej czy historycznej. Niektóre piosenki dotyczą określonego okresu, odnoszą się do określonych osób lub wydarzeń historycznych lub mogą być bardzo specyficzne dla języka oryginalnego. Stąd ważne jest prześwietlenie także charaktery konkretnego utworu. Warto więc zdobyć wiedzę o twórcy piosenki, jego inspiracjach, czasie jego stworzenia, itp.
Tłumaczenia piosenek: nie zapomnij dobrze sformatować tekstu
Brzmi jak subtelny szczegół, ale formatowanie może mieć duże znaczenie pod względem rozumienia. Dopilnuj poprawności wszystkich wcięć. Mała rzecz, a robi dużą różnicę.
Tłumaczenie piosenek: zanim puścisz je w świat sprawdź jeszcze raz czy jest dobrze wykonane
Ważna zasada dotycząca nie tylko tłumaczenia piosenek, ale każdego innego rodzaju przekładu, mówi: zanim pokażesz to światu, sprawdź wszystko jeszcze raz i upewnij się, że w twojej pracy nie ma błędów. Czasem niestety bywa tak, że jeśli nad czymś pracowało się przez dłuższy czas i jest się mocno związanym z tekstem trudno wyłapać jakieś drobne błędy czy wpadki. Warto w takiej sytuacji poprosić inną osobę, drugiego tłumacza, przyjaciela czy znajomego z pracy, aby przejrzał tekst. Najważniejsze, aby tekst był zrozumiały dla odbiorcy.
Nazywam się Kacper Grzebowski i pochodzę z Wałbrzycha, jednak od czterech lat mieszkam i pracuję w Warszawie. Na co dzień zajmuję się pracą z młodzieżą, którą uczę języka angielskiego. Poza pracą w szkole zajmuję się także pisaniem, które od dziecka było moją pasją. Dużo czytam i dzięki czemu mam doświadczenie i dobrą praktykę. Chętnie odpowiem na Wasze pytania i podzielę się swoją wiedzą. Po pracy lubię długie spacery i bieganie, które amatorsko uprawiam już od 7 lat. Dzięki temu zawsze jestem w dobrej formie.